طب الرضا (ع) 2
در حالى که هنوز گرسنگى باقى و میل و اشتها برقرار است دست از طعام بردار که این چنین غذا خوردن براى معده و بدن اصلح و براى عقل پاکیزهتر و بر جسم و تن بارى سبکتر است.
میل و اشتهاى حیوانات تابع مصالح آنها است یعنى حیوان بقدرى تمایل بغذا و چیزهاى دیگر پیدا میکند که برایش لازم و کافى است و بهمین جهت کمتر دچار امراض مىشود بلکه مىتوان گفت باغور و بررسى که در زندگى حیوانات شده است اگر حوادث خارجى براى آنها پیش نیاید اگر اهلى نشوند و آزادى آنها بدست زور و فکر اشتباه کار بشر محدود نگردد اصلا مریض نمیگردند.
اما انسان دایره تصورات و خیالاتش خیلى وسیعتر از واقعیات فعلى است یعنى هر چیز را بیش از آنچه فعلا وجود دارد تصور میکند نیروى خیال و تصور او از مرز احتیاج و غریزه واقعى او تجاوز میکند و خیلى بیشتر از آنچه که فعلا بدان محتاج است میطلبد خلاصه زیادتر از آنچه مصلحت اوست مىخورد و مینوشد.
اگر از قضاوت و نورانیت عقل کمک نگیرد و باتکاء غریزه گرسنگى و میل و اشتها بخورد دائما دچار رنج و بیمارى است.
شگفتتر آنکه عقل هم وقتى مىتواند قضاوت صحیح داشته باشد که شکم پر نباشد و مزاج از سلامتى منحرف نشده باشد.
غذاى مناسب فصل
کل بارد فی الصیف و الحار فی الشتاء و المعتدل فی الفصلین على قدر قوتک و شهوتک.
هر خوراکى سرد در تابستان و گرم در زمستان مناسب است و غذاهاى معتدل در فصل بهار و پائیز و میزان در اندازه مصرف خوراکیها یا مقدار حرارت و برودت آنها نیروى طبیعى مزاج و خواهش اوست.
ظاهرا مراد از سردى و گرمى در عبارت فوق همان سردى و گرمى طبیعى است نه چیزى که بحس لامسه یا میزان الحرارة شناخته مىشود گرچه معناى اخیرهم دور از مناسبت نیست.
بهترین معیار براى شناختن مقدار احتیاج بغذا از نظر کمیت و کیفیت غریزه طبیعى و خواهش نفسانى است ولى شناختن خود این معیار یعنى تمیز دادن میان خواهش واقعى و ساختگى (اشتهاى صادق و کاذب) چندان آسان نیست.
بدن انسان از انواع معدنیات و ویتامینها و دیاستازها و هورمونها و چیزهاى دیگر ترکیب شده همان طور که خالى شدن معده و خشکى کبد ایجاد شهوت نان و آب میکند گرسنگى و تشنگى پدید مىآید که اثرش میل و خواهش بنوعى از خوراکیها است.
این نوع از خواهشها که جبران کمبود مواد ترکیبى بدن میکند بخصوص در زنان آبستن خیلى محسوس است و از آن به ویار تعبیر میکنند چنان که گذشت.
البته در صورتى مىشود این غریزه و شهوت را معیار قرار داد که مزاج دچار انحراف سخت نشده باشد زیرا وقتى که کمبودى مواد بزمانى دراز کشد مزاج مختل و غرایز آن درست کار نمیکند و همواره صادق و گویا نیست.
پیش از شروع
و ابدأ فی اول الطعام باخف الاغذیة التى یغتذى بها بدنک بقدر عادتک و بحسب طاقتک و نشاطک.
هنگام شروع به طعام اول به سبکترین غذاها بپرداز و خود معلومست که مراد از غذاها خوراکیهائى است که بدنت میتواند از آنها تغذیه کند بمقدارى که عادتت بر آن جارى شده و مزاج و معدهات تحمل آن دارد و خوشى و نشاطت از آن باقى است.
محتاج بدلیل نیست که مزاجها از حیث هضم و جذب خوراکیها با هم اختلاف دارند کسى که طالب تندرستى است باید نوعى از غذاها را انتخاب کند که معدهاش آن را بپذیرد و بدنش آن را جذب کند و معیار در انتخاب آن عادت و قدرت جهاز هاضمه و نشاط است با این همه وقتى که میخواهد بخوردن غذاى منتخب خویش شروع کند اول بخوردن سبکترین آنها بپردازد.
وقتى حس گرسنگى تحریک مىشود غالبا نظم معقول غذا خوردن را بر هم میزند و بشخص فرصت درست جویدن و رعایت آداب را نمىدهد. خوردن غذائى که سبک باشد و زودتر جذب بدن بشود این خاصیت را دارد که حس گرسنگى را تخفیف داده و بشخص مهلت آن را میدهد که غذا را خوب بجود و ملایم بخورد و در خوردن زیاده روى نکند انواع آشها و سوپها که ابتداى طعام مصرف مىشود بهمین منظور است.
سوپ باید از موادى بعمل آمده باشد که سبک بوده و زودتر هضم شود.
خوردن سوپ در ابتداى طعام این مزیت را هم دارد که چون رقیق و آبکى است جویدن زیاد نمیخواهد و فعالیت غدهها و ترشحات معدى را تخفیف میدهد.
به چند گاه اکتفا کنیم؟
أمر جدى محمد صلى الله علیه و آله و سلم علیا علیه السلام فی کل یوم وجبة و فی غده وجبتین و لیکن ذلک بقدر لا یزید و لا ینقص.
جدم رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم على علیه السلام را فرمان داد که در هر روزى یک وعده غذا بخورد و روز بعد دو وعده آنهم بمقدارى که زیاد و کم نشود.
در اینکه روزانه چند وعده غذا براى انسان کافى است بطور کلى نمیتوان قانونى گذاشت زیرا مزاجها بر حسب اختلاف آب و هوا و نژاد و کار عوامل دیگر مختلفاند.
کسانى که ترشى معده آنها زیاد و بمقدار کافى براى تمدد اعصاب بعد از غذا وقت دارند و از آن استفاده میکنند روزانه به وعدههاى کمترى از غذا محتاجند زیرا در هر وعده بیشتر از دیگران میتوانند غذا بخورند.
کسانى که در مناطق گرمسیر و یا در زیر آفتاب سوزان زندگى میکنند بوعدههاى کمترى نیازمندند زیرا مایعات بدن آنها تبخیر شده و غذاى آنها دیرتر تحلیل میرود علاوه چربیهائى که بواسطه گرماى هوا از مسامات بدن آنها خارج مىشود تبدیل به ویتامین (د) شده و جبران کمبود غذا را میکند.
فسفر و مواد استخوانى این اشخاص زیادتر و در نتیجه قواى آنها بیشتر و محفوظتر است بعکس کسانى که اسید معدى آنها کم و
یا دچار سوء هاضمه و زخم معده و سقوط آن شدهاند بوعدههاى بیشترى محتاجند زیرا در هر وعده غذاى کافى نمیتوانند بخورند.
اشخاصى که در مناطق سردسیر زندگى مىکنند بوعدههاى زیادترى نیازمندند.
زیرا بر اثر سردى هوا مایعات بدنشان زیادتر و دفع فضولاتشان بیشتر و ذخیره غذائیشان در بدن کمتر است.
چه وقت دست از طعام بکشیم؟
و ارفع یدیک من الطعام و انت تشتهیه.
دست از طعام بردار در حالى که هنوز اشتهایت باقى است.
در زیانهاى پرکردن شکم و فواید کم خوردن هر کس کما بیش مطالبى را خوانده و شنیده و تجربه کرده است. در این کتاب نیز به بعضى از آنها برخورد میکنید ولى آنچه مورد اهمیت و قابل بحث است و در غیر این کتاب کمتر بآن دست مىیابید موضوع تفاوتى است که از نظر اشتها میان ما و حیوانات وجود دارد.
این مطلب را یک بار قبلا بیان کردیم و باز تکرار مىکنیم که باید توجه داشت حیوانات بیش از آنچه مصلحتشان هست میل و اشتها پیدا نمیکنند. حکمت کردگار بحیوانات عقل نداده تا صلاح و فساد خویش را تشخیص دهند ولى میل آنها را در حد لزوم محدود کرده است، ساختمان جهاز هاضمه آنها با ما فرق دارد.
غذائى را که ما میخوریم حتما باید وارد معده ما بشود تا بواسطه ترشح غدد هضم و جذب بدن گردد ولى اغلب حیوانات خصوص چهارپایان یک قسمت عمل هضم در مرى و قسمت دیگر در رودههاى آنها انجام میگیرد گرچه در مرى انسان نیز این خاصیت بطور مختصرى یافت مىشود اما چون رودههاى انسان بهیچ وجه ترشح اسیدى ندارد و همه اعمال هضم در خود معده باید صورت بگیرد لذا شرط تمامیت عمل هضم که مدخلیت تام در سلامتى ما دارد آنست که سر معده کمى
خالى باشد تا معده بآسانى بتواند روى غذا فعالیت کند، معده ما مشکى را مىماند که دوغ در آن ریخته و بزنند تا کرهاش جدا شود و معلومست مشکى که پر باشد این کار از او ساخته نیست چنانچه اصرار داشته باشند با خطر ترکیدن دست بگریبان است.
آشامیدنى
و لیکن شرابک على اثر طعامک من الشراب الصافى العتیق مما یحل شربه و انا واصفه.
باید شربتى را که مینوشى پس از طعام و در پى آن باشد، از شراب کهنهاى که نوشیدنش حلال باشد و من آن را برایت توصیف میکنم.
مقصود از شراب در این عبارت آب خالص نیست بلکه یکنوع شربت شیرینى است حلال که جانشین خمر و شراب حرام میگردد زیرا علاوه بر آنکه شرح این شربت خواهد آمد نوشیدن آب خالص در پى غذا زیانش بیشتر از منفعت است خصوص اگر غذاى چرب خورده شده باشد که با تأکید کراهت آن اعلان شده است و در صورتى که از آن ناچار شویم دستور آنست که لقمه نان یا غذاى خشک دیگرى روى آن میل کنیم.
تأثیر شربت شیرین غلیظ در عمل هضم روى غذا از مطالبى است که طب امروز حقیقت آن را اثبات کرده است ولى چنان که مىبینیم بیش از هزار سال پیش امام هشتم علیه السلام آن را توصیه فرمودهاند.
همان طور که عبارت فوق بیان میکند شربتى روى غذا خوب و مفید است که حلال و مطابق دستور باشد نوشابههاى الکلى که بیشتر بهمین منظور مصرف مىشود نه تنها منظور را بطور کامل تأمین نمیکند خطرهاى بزرگى را نیز متضمن است.
پرفسور پیردلور میگوید: بر خلاف آنچه شهرت یافته مواد
الکلى مشهى نیست و عمل هضم را تسهیل نمیکند و اینکه بعضى تصور میکنند الکل خاصیت اشتها و هضم دارد مربوط بخاصیت حیاتى آن نیست بلکه بیشتر بواسطه تلخى آن میباشد.
الکل عمل گوارش را تسریع نمىنماید و حتى موجب کندى آن نیز میگردد.
[فصل بهار]
در بهاران چه میگذرد؟
اما فصل الربیع فإنه روح الازمان و اوله ازار فیه یطیب اللیل و النهار و تلین الارض و یذهب سلطان البلغم و یهیج الدم.
فصل بهار روح زمانها است و اول این فصل ماه آزار است (ماههاى رومى) در این ماه شب و روز پاکیزه و معطر است، زمین نرم مىشود و غلبه بلغم از میان میرود و خون بهیجان مىآید.
طب و بهداشت صحیح و کامل آنست که گردش زمان و تأثیر هواهاى مختلف فصول را در بدن منظور داشته باشد و بمقتضاى آنها تعیین وظیفه کند زیرا محسوس است که تأثیر فصلها فقط در مزاج درختان و سبزهها نیست بدن آدمى نیز در تحت تأثیر و تربیت آنها است همان فعل و انفعالاتى که در مزاج نباتات پدید مىآید در مزاج انسان نیز پیدا مىشود.
اگر چهار فصل را عبارت از یک موجود زنده فرض کنیم پائیز و زمستان و تابستان بمنزله جسم و اعضاى پیکر اوست و بهار جان و روان او، در ماه اول این فصل شب و روز هواى خوش پیدا میکند و زمین نرم و آماده پرورش اطفال گیاه میگردد بدن ما نیز نرم و بانشاط و مهیاى ترمیم و تقویت است.
بلغم (یکى از اخلاط چهارگانه) که بر اثر کم شدن عمل تعریق و نیافتن حرارت کافى از خورشید زیاد مىشود در بهار که مسامات بدن باز میگردد و تنفس بیشتر از هواى پاک جبران کمبودى عمل تعریق
مینماید قهرا استیلاى آن رو بکاهش میگذارد و چون بلغم که موجب فرسودگى عروق و سلولهاى قرمز خون بود کاسته شد سلولها بتکثیر نسل پرداخته خون بجنبش و هیجان مىآید.
[آغاز بهار]
چه مىباید خورد؟
و یستعمل فیه من الغذاء اللطیف و اللحوم و البیض النیمبرشت و یشرب الشراب بعد تعدیله بالماء.
در ماه اول بهار بیشتر غذائى که مناسب است عبارتست از خوراکیهاى لطیف و گوشت و تخم مرغ نیم برشت و نوشیدن شربتى که بعدا وصفش خواهد آمد پس از آنکه با آب خالص تعدیلش کرده باشند.
مقصود از خوراکیهاى لطیف چیزهائى است که بآسانى هضم و جذب بدن گردد و مواد زائدش کمتر باشد در فصل بهار چون سلولهاى بدن ما باقتضاى عوامل طبیعى که در آن موجود است بیشتر از سایر فصول در فعالیتاند جهاز بدن سلولهاى مرده را بصورتهاى مختلف خارج کرده و سلولهاى جوان و تازه را جانشین آنها میگرداند قهرا بغذائى بیشتر محتاج است که مصالح ساختمانى تن را سریعتر تهیه کند و فضولات و مواد مدفوعى آن کمتر باشد.
گوشتها در صورتى که با شرائط بهداشت فراهم شوند از جمله همان غذاهاى لطیف است زیرا بدن ما چنان که در جاى خود مسلم شده تقریبا از تمام عناصر وجود ساخته و ترکیب شده است و همه آنها در تجدید مواد بدن (بدل ما یتحلل) لازم است با این فرق که بعضى بىواسطه و بعض دیگر با واسطه داخل بدن مىشوند، خاک و آب خصوص آب دریا تمام مواد لازم را در بر دارند ولى ما نمىتوانیم خاک بخوریم و مدام آب بنوشیم ما باید آن مواد را بوسیله گیاه و حیوان وارد بدن
کنیم همچنین نمیتوانیم پیوسته گیاهخوار باشیم بلکه قسمتى از املاح لازم را که خاک و آب بگیاه داده باید از حیوان بگیریم خلاصه معده ما بعضى از خوراکیها را مستقیما در خود هضم میکند و برخى باید در معده گیاه هضم شود و هضم دومش در معده ما صورت گیرد بعضى دیگر باید در معده حیوان نیز هضم شود و هضم سومش وظیفه ما خواهد بود.
گوشت:
در زیانهاى گوشت بسیار خوانده و شنیدهاید و چنانچه میدانید برگشت همهى آنها بافراط و زیادهروى در اوست و گر نه گوشت در صورتى که با اصول صحیح تهیه شود اگر غذاى لازم انسان نباشد بسیار بجا و سودمند است بلکه با در نظر گرفتن تجربیات و کشفیات دقیق روحى باید گفت گوشت از غذاهاى لازم بشر است.
عدهاى از دانشمندان اروپا بر علیه گوشت اعلامیههائى منتشر کردند (زیرا گوشتخوارى در اروپا بیش از سایر کشورها رواج دارد بطورى که خوراک گوشتى روزانه آنها بیش از نان و حبوبات میباشد و بر اثر این افراط با آنکه وسائل مصنوعى بهداشتى آنها کاملتر است بیماریهائى مانند پوک شدن استخوان، ضعف غدد بدن و بهم خوردن نظم لولههاى هاضمه و در نتیجه سوء هاضمه و تخامه- حصبه- وباء- سل و سرطان- امراض کبد- تورم امعاء- مرض قند- آپاندیس- بیمارىهاى معدى و رودهاى خصوص انسداد روده- یبوست و امراض دیگر که همه از عوارض گوشتخوارى افراطى است بسیار دیده مىشود).
آنها در نشریههاى خود جدا با گوشت مبارزه و آنها را مهلک بشر معرفى کردهاند و معتقدند که باید بطور کلى گوشت را از ردیف غذائى بشر حذف نمود.
اما همان طور که گفتیم این زیانها اگر مستقیما مربوط بگوشت باشد از جهت افراط در آن و عدم رعایت اصول بهداشت (از قبیل ذبح و شکار و نگهداشتن و پختن) است و ربطى باصل خوردن گوشت ندارد.
بدى افراط در خوردن گوشت در مکتب انبیاء و اسلام از مسلماتست و بحد شهرتست که امیر المؤمنین علیه السلام میفرمود: «شکمهاى خود را گورستان حیوانات قرار ندهید.» در هر حال گوشت تا اندازهاى براى بشر لازم است، دکتر غیاث الدین جزایرى مینویسد: از جمله موادى که در ساختمان بشر ضرورت دارد مواد بیض البیضى است که براى هر کیلوگرم وزن آدم 75/ 1 گرم در شبانه روز مورد نیاز میباشد.
این ماده را بآسانى میتوان از گوشت مختصرى تهیه کرد در صورتى که اگر بخواهیم فقط از سبزیجات و غلات بگیریم حد اقل بایستى در شبانهروز بیست و پنج کیلو از آنها را بخوریم.
تقریبا 18 در 100 مواد غذائى ما را مواد بیاض البیضى تشکیل میدهد و بیشتر از آن براى بدن سم است و از این مقدار هشت درصد آن را از لبنیات و غلات و میوهجات باید تهیه کنیم ده درصد بقیه را از گوشت و احشاء حیوانى ولى نباید از صد گرم در بیست و چهار ساعت تجاوز نماید انسان در شبانه روز حد اقل پنجاه میلى گرم ویتامین پ پ
لازم دارد در صورتى که میوهها و سبزیها فقط یک میلى گرم در صد گرم از این ویتامین دارند و اگر انسان بخواهد آن را از نباتات تأمین کند باید حد اقل پنج کیلو غذا بخورد و حال آنکه معده انسان چنین گنجایشى ندارد.
گوشت در میان خوراکیها بیش از هر چیز محرک اعصاب است، حیواناتى که گوشتخوار هستند حرکات عصبى آنها فوق العاده است یکنوع جرأت و استقلالى در آنها دیده مىشود که جز با مکر و تدبیر نمیشود بر آنها مسلط شد.
گوشت خوردن روح تسخیر و بلند پروازى را کامل میکند و توجه باینکه حیوان مأکول انسان و قربانى اوست شخص را گردن فراز و عالى همت میگرداند.
تخم مرغ:
جهاتى را که در بیان لزوم گوشت در تغذیه بشر خواندید با کمى اختلاف در مورد تخم مرغ نیز هست یعنى مثلا موادى که داراى بیاض- البیضى است در تخم مرغ بحد کافى وجود دارد.
این مواد است که بگوشت بدن ما خاصیت ارتجاعى میدهد و خوراک خون ما میباشد، فرمانهائى که در معده ما زندگى میکنند از این مواد تغذیه مینمایند غدد ما براى ترشحات خود بمواد بیاض البیضى احتیاج دارند.
مواد بیاض البیضى خون را ترش میکنند و تعادل ترشى و قلیائى آن را حفظ مینمایند از جمله ویتامینهائى که خیلى در ساختمان بدن و حفظ نظام آن مدخلیت دارد ویتامین (ئى) است و بستگى کاملى
با موضوع شهوت و نسل دارد.
تخم مرغ سرشار از این نوع ویتامین است لذا در مورد کسانى که بکمى نسل دچارند توصیه شده.
کمبود این ویتامین عوارضى مانند عقیم شدن، سقط جنین، عنن، اختلال اعصاب و عضلات و ضعف قواى باصره و سامعه و بچه نارس متولد شدن و غیره را در بر دارد. ویتامین ح که کمبود آن ضایعاتى را از قبیل امراض پوستى و لکنت زبان پدید مىآورد در زرده تخم مرغ بسیار یافت مىشود. قدیمىها به کودکان خود که لکنت زبان داشتند تخم کبوتر میدادند.
از چه پرهیز کنیم؟
و یتقى فیه اکل البصل و الثوم و الحامض.
در فصل بهار باید از خوردن پیاز و سیر و ترشى پرهیز کرد.
ظاهرا مقصود از کلمه حامض مطلق ترشى نیست بلکه مراد سرکه است زیرا ترشیهاى دیگر بمقدارى که قابل توجه باشد در دسترس مردم آن عصر نبوده علاوه اطلاقات عبارات عربى این حدس را تقویت میکند مع ذلک ممکن است مراد مطلق ترشیها باشد با توجه باینکه میوههاى اول فصل بهار غالبا کال و نارس و تلخ و ترش میباشد اثبات زیان مصرف آنها محتاج بدلایل زیاد نیست.
در این فصل از خوردن بیشتر ترشیها باید پرهیز کرد زیرا خوردن سرکه خصوص میوههاى نارس قلب را ضعیف میگرداند و خون را رقیق کرده بهیجان مىآورد از طرفى مقتضاى فصل بهار نیز آنست که خون زیاد شود و بهیجان بیاید و معلوم است که ضعف دستگاه قلب و هیجان خون با هم مناسبتى ندارند بسا موجبات سکته قلبى را فراهم خواهد آورد. در فصل بهار پیاز و سیر نیز نباید خورد زیرا از جمله خواص این دو میوه گیاهى آنست که فشار خون را پائین مىآورد و معلومست که با هیجان خون بهیچ وجه صلاحیت ندارد.
از خواص دیگر سیر و پیاز آنست که هر دو منوم هستند و خواب را زیاد میکنند و اقتضاى فصل بهار و هواى آن نیز همین است بنا بر این مصرف این دو میوه خواب را بیشتر از حد لزوم زیاد کرده و موجب
بىنظمى و اختلال میگردد.
از خواص دیگر این دو، تحریک قوه باه و شهوت است. این خاصیت در خود فصل و جنبش خون نیز هست و با خوردن سیر و پیاز زیادتر از حد صلاح غریزه جنسى بجنبش مىآید دیگر آنکه سیر و پیاز بلغم را کم مىکند و خود فصل نیز مقتضى کم شدن بلغم است.
بنا بر این خوردن آن اخلاط اربعه را بیش از حد کاهش داده و بدن را آماده بیماریها میگرداند.
فصد و حجامت
و یحمد فیه شرب المسهل و یستعمل فیه الفصد و الحجامة.
در فصل بهار نوشیدن مسهل پسندیده است، رگزدن و حجامت مناسب مىباشد.
مسهل که عبارت از مایعى است نقاد و از جهت خاصیت شیمیائى خود معده و روده را شستشو میدهد با آنکه در بعضى موارد لازم است افراط در خوردن آن خصوص در تابستان و پائیز موجب ضعف معده و مزاج و اعصاب و گاهى مولد زخم معده و روده و بیماریهاى دیگر مىشود.
بهترین فصل براى نوشیدن مسهل اول فصل بهار است زیرا در این وقت سلولهاى بدن بیدار و نسلهاى جوان آنها در فعالیت بیشترى هستند و بزودى مىتوانند ضعف و کم خونى را جبران کنند و چنانچه خراشى از آن در جدار معده و روده اتفاق بیفتد ترمیم نمایند علاوه خوردن مسهل بمقدار صلاح موجب تحریک غریزه گرسنگى و تسهیل عمل هضم میگردد.
فصد و حجامت که موجب دفع بسیارى از سموم بدن خصوص زیادى سوداء و مواد زائدهاى که در خون رسوب مىکند میباشد بهترین اوقات آن اول فصل بهار است زیرا در این فصل بواسطه هیجانى که در خون پدید مىآید ترس کمبودى خون در کار نیست در فصل بهار بواسطه کم شدن بلغم سوداء بیشتر رسوب میکند در نتیجه عوارض جلدى جوش و دمل، زردزخم، سالک، خارشهاى مختلف،
لکهاى سفید، سیاه و غیره زیادتر پیدا مىشود و بهترین علاج آنها دفع زیادى سوداء بوسیله فصد و حجامت است.
جنبش و زیاد شدن خون اعلان تعویض خون و تجدید حیات است و این عمل بر اثر تبخیراتى که در مایعات بدن بعمل مىآید و نام آن را دفع بلغم گذاشتهاند صورت میگیرد.
خون گرفتن باین عمل طبیعى کمک مىکند و آن را سریعتر و کاملتر انجام میدهد.
ماه دوم بهار خونها به جنبش مىآید
نیسان ثلثون یوما فیه یطول النهار و یقوى مزاج الفصل و یتحرک الدم و تهیب فیه الریاح الشرقیه و یستعمل فیه من المآکل المشویه و ما یعمل بالخل و لحوم الصید.
نیسان سى روز است در این ماه روز بلند مىشود و مزاج فصل قوى مىگردد، خون بحرکت مىآید، بادهاى شرقى در این ماه میوزد، از غذاهاى سرخ کرده مصرف مىشود و از آنچه بسرکه عمل مىآید و نیز از گوشتهاى شکار.
فصلها مانند بدنهاى ما داراى مزاجند یعنى عواملى که در طبیعت در فصول چهارگانه روى موجودات خصوص حیوان و انسان کار مىکند ممزوج و مختلط از عناصر مختلفهاى است که با اختلاف در کمیت و کیفیت آن عناصر مزاج فصول نیز مختلف شده است مزاج بهار در ماه دوم تقویت مىشود بنا بر این کمتر مىتوان تحت تأثیر آن نرفت، مقصود از حرکت خون تسریع در جریان است چونان که منظور از هیجان آن جنبش وضعى و زیاد شدن ملکولها است. در ماه دوم بهار بادها بیشتر از جانب مشرق میوزد بنا بر این کسانى که مایلند از باد بهارى استفاده کنند باید بیشتر در سمت شمال غربى محل سکونت خود را قرار دهند تا از بادهاى مخالف محفوظ مانده و از نسیم شرق بهارى بآرامى بهرهمند شوند.
خوراکهاى این ماه باید بیشتر سرخ کرده باشد زیرا در این ماه طغیان بلغم شروع مىشود خوردن غذاهاى آبکى بر غلبه آن میافزاید
و صلاح نیست.
ظاهرا منظور از مأکل مشویه گوشتهاى بریان کرده است و ممکن است مطلق بریانىها باشد.
چند دستور
و یصالح الجماع و التمریخ بالدهن فی الحمام و یشرب الماء على الریق و یشم الریاحین و الطیب.
در ماه نیسان اعمال غریزه جنسى و مالیدن روغن به بدن در حمام نیکو است و نوشیدن آب ناشتا مفید، بوئیدن گلها و عطریات سودمند است.
در این ماه چون خون از هیجان وضعى گذشته حرکت انتقالى پیدا مىکند منى که خلاصه اوست مانند خون قرار نمیگیرد چیزى که هست سیر خون رجعى و سیر منى دفعى است و بهمین جهت عمل مجامعت خیلى مناسب است.
در این ماه چون مزاج فصل و هوا غلظتى پیدا مىکند تنفس آن از راه مسامات بدن چندان مطلوب نیست مگر اینکه بوسیلهاى آن را تلطیف کنند و این عمل را چربى که روى پوست بدن مالیده مىشود ببهترین وجه انجام میدهد و چون عمل تعریق در این ماه کم است و غدههاى آن ترشح قابل توجهى از خود نشان نمیدهند مالیدن روغن روى پوست و سد مسامات بوسیله آن عوارض سوئى را در بر نخواهد داشت.
در این ماه بر اثر کم شدن بلغم صفرا غلبه مىکند و در نتیجه اشتهاء کم مىشود زیرا غلبه صفرا موجب ضعف غدد مترشحه معدى شده و اسید معدى را کم مىکند و این خود موجب کمى اشتهاء است نوشیدن آب (البته مقصود آب سرد است) ناشتا معده را خنک ساخته و حرارت غریزى آن را که عکس العمل سردى است زیاد میکند در
نتیجه غدد بکار افتاده ترشح زیاد و اشتهاء بسیار و صفرا نابود میگردد.
در این ماه بواسطه حرکت خون بسوى اعالى بدن و سر و مغز فکر بیشتر مىشود احساسات غالب و خشم مسلط و اعصاب دماغ محتاج بتقویت بیشترى هستند استشمام بوهاى خوش بهترین خوراک اعصاب و دماغ است.
پایان بهار
ایار احد و ثلثون یوما تصفو فیه الریاح و هو آخر فصل الربیع.
و قد نهى فیه عن اکل الملوحات و اللحوم الغلیظة کالرءوس و لحم البقر و اللبن.
ایار سى و یک روز است. در این ماه بادها صاف است و آن آخر فصل بهار مىباشد، در آن از خوردن غذاهاى شور و گوشتهاى غلیظ مانند کله و گوشت گاو منع شده و نیز خوردن ماست ترش و خامه در او مفید نیست.
بادها همواره حامل اجرام ریز و سبکى هستند که گاهى میکربها و نقالههاى امراض است. میکربها از تحولات ناگهانى هوا و گرما و سرماى زیاد که بىمقدمه باشد غالبا نابود مىشوند ولى پس از گذشتن زمانى کمکم بقایاى آنها بهواى جدید عادت کرده محیط براى رشد آنها مناسب مىشود در محوطههائى که تناسب براى رشد میکربها بطور کافى وجود دارد بادها آرام و سبکبارند و در آنجا خطر سرایت امراض خیلى کم است.
آخر فصل بهار هوا از انقلاب آرام مىگیرد میکربها با هواى بهار انس گرفته برشد و تکثیر مىپردازند بادها صاف و حامل میکرب بمقدارى که قابل توجه باشد نخواهد بود.
در آخر بهار که سلولهاى بدن فعالیتشان کم مىشود و بدن مواد غذائى را کمتر مىتواند بخود جذب کند و بر اثر شروع گرماى خارج حرارت غریزى تن رو بنقصان گذاشته و ترشحات غدد معدى
کم مىشود بهتر آنست که از خوردن غذاهاى شور و غلیظ مانند کله و پاچه و گوشت گاو پرهیز کرد.
مقصود از غذاهاى غلیظ خوراکیهاى چرب نیست و لذا کره و روغنجات و دنبه ممنوع نمىباشد ماست مانده و ترشیده و خامه بواسطه غلظتى که دارد دیر جذب بدن مىگردد، نمک گرچه در عمل هضم و تحریک اشتها و ضد عفونى دهان و معده بسیار مؤثر است اما افراط در آن باعث ضعف دید چشم و کمى شهوت خواهد شد.
در آن چه کنیم؟
و ینفع فیه دخول الحمام اول النهار و یکره فیه الریاضة قبل الغذاء.
در ماه ایار رفتن بحمام نفع مىبخشد در صورتى که اول روز باشد، و قبل از غذا بکار انداختن جوارح و اعضاء در کارهاى سخت پسندیده نیست.
در اواخر بهار که گرما بر سردى هوا چیره مىشود احتیاج بدن نیز بعمل تعریق شروع مىگردد ولى این احتیاج باید کم کم و بطور مدارا تأمین شود حمام غدد مربوطه را تحریک میکند و کارهائى که بعد از آن بوسیله جوارح انجام میگیرد عمل تبخیر را نیز با ملایمت صورت میدهد.
حرکت اعضاء و جوارح هم چون بنوبه خود در تحریک غدد مترشحه عرق بسیار مؤثر است لازم است که قبل از خوردن غذا نباشد زیرا تعریق دفع مایعات زائده بدن است و این مایعات با شکم گرسنه و ضعف مزاج بآسانى دفع نمىشود.
علاوه خود غدد براى تحریک محتاج بانرژى هستند و آن را باید از مواد غذائى تهیه کنند. موضوع دیگرى که باید توجه داشت ربط غدهها در انجام کارهاى فیزیکى با یک دیگر است غدهها همه با هم کار مىکنند و چنانچه یک دسته از آنها مواد مدفوعه خود را نتوانند بخارج پرتاب کنند در داخل بدن منتشر مىسازند.
غدههاى تعریقى با غدد ترشحى معدى نیز مرتبط است. وقتى
غدد تعریقى بر اثر فشار زیاد و کار و فعالیت خسته شد و از عمل بازماند غدد معدى نیز فرسوده مىشود. این ارتباط میان ماهیچهها و یاختهها نیز هست بنا بر این بعد از کارهاى سخت بلافاصله نباید بخوردن طعام پرداخت.
[فصل تابستان]
آغاز تابستان
حزیران ثلثون یوما یذهب فیه سلطان البلغم و الدم و یقبل زمان المرة الصفراویة و نهى فیه عن التعب و اکل اللحم داسما و الاکثار منه.
حزیران سى روز است. استیلاى بلغم و خون در این ماه از بین میرود و زمان مره صفراویه رو مىآورد. در این ماه از رنج زیاد و خوردن گوشت بسیار خصوص چربىدار نهى شده.
گرمى هوا و خشکى آن موجب تبخیر مایعات بدن و کم شدن بلغم و غلبه صفرا مىگردد حزیران ماه گرم و خشگى است.
در هواى گرم مسامات بدن باز و ترشح غدد تعریق بآسانى انجام مىگیرد کارهاى سخت و پرمشقت سبب زیادى عمل تعریق و ضعف و لاغرى زیاده از حد مىشود.
خوردن چربى زیاد تأثیر حرارت هوا و آفتاب را روى بدن زیاد مىکند.
زیادهروى در خوردن گوشت گرچه همیشه مذموم و بد است اما در ماه حزیران که گرما رو بطغیان گذاشته زیانش بیشتر است زیرا گوشت در میان خوراکیها زودتر از هر چیز فاسد مىشود بخصوص در هواى گرم که بندرت مىشود گوشت سالمى پیدا کرد و یا سالم نگهدارى نمود.
گرماى هوا غدد تعریق را بکار مىاندازد. حیوانى را که در هواى گرم ذبح مىکنند غالبا عرقدار است، عرق مایعات مسمومى
است که از بدن خارج مىشود بنا بر این گوشت در هواى گرم یک سم خطرناکى است.
گوشت در هواى گرم چون خیلى زود مىپوسد و پوسیدن عبارت از تبدیل ذرات ترکیبى اوست بانواع میکربها پس گوشت در هواى گرم انبانى از بیماریها است.
در آن چه باید کرد؟
و شم المسک و العنبر و ینفع فیه اکل البقول الباردة کالهند باء و بقلة الحمقاء و اکل الخضر کالخیار.
و نیز از بوئیدن مشک و عبیر منع شده است در این ماه (حزیران) خوردن سبزیجات سرد مانند کاسنى و خرفه و خیار گل بسر نفع مىبخشد.
از مسائلى که با داشتن اهمیت زیاد مورد بىالتفاتى طب جدید قرار گرفته است مسأله تأثیر ادراک و احساس در تربیت بدن است و این یکى از اختلافاتى است که مسیر طب جدید را از قدیم جدا میکند.
طب قدیم چون آمیخته با روانشناسى و فلسفه بود نکاتى را در معالجه امراض منظور میکرد که امروز در طب جدید مورد نظر نمىباشد مگر بعضى از اطباى کار آزموده که از راه تجربه شخصى باهمیت آنها پىبردهاند.
در هر حال علوم عقلى و تجربى باثبات رسانده که مواد ترکیبى بدن و عناصر لازم آن را تنها تغذیه (از راه شکم) تکمیل نمیکند بلکه احساسات و ادراکات که از آن جمله بوئیدن و استشمام باشد بنوبه خودشان مدخلیت دارند چه بسا بوئیدن چیزى انسان را بیمار میکند و استشمام چیز دیگر بیمار را شفا میدهد استشمام مشک و عبیر مولد حرارت در مغز و موجب تبخیر دماغ مىشود در حزیران که هوا نیز گرم و مایعات بدن تبخیر مىشود چنان که مشک و عبیر بوئیده شود خشگى زیاد
از حد دماغ و مغز موجب صداع و زکام خشک و درد چشم میگردد. در حزیران براى جبران کمبود مایعات بدن لازم است از سبزیهاى سرد و خیار و شیر خشت و میوهها استفاده کرد.
میوههاى ترش
و القثاء و الشیرخشت و الفاکهة الرطبة و استعمال المحمضات.
خوردن خیار چمبر و شیر خشت و میوههاى مرطوب و انواع ترشیها در ماه حزیران بسیار مفید است.
در ماه حزیران چون بعلتى که گذشت صفراء غلبه میکند خوردن ترشیها که قالع صفراست بسیار لازم است علاوه ترشیها که بیشتر از هر چیز داراى ویتامین ث هستند براى فرونشاندن آتش تب و معالجه تبهاى خفیف خصوص مالاریا که مقتضاى فصل میباشد و علاج خونریزیها بهترین دارو و درمانند.
خیار- سادهترین معالجه براى یرقان (زردى) است خصوص اگر آب آن را مصرف کنند، تخم خیار نیز در این مورد خیلى مفید است، تبهاى صفراوى را معالجه میکند کلیه را بکار مىاندازد و ادرار را زیاد میگرداند، خیار را باید خوب جوید زیرا خیلى بطىء الهضم است خیار جوان و تازه چیده بسیار مطبوع است ولى خیار رسیده و زرد آبش براى دفع صفرا و درمان یرقان مفیدتر است.
خیار چنبر داراى اشعه رادیو اکتیو است و بهمین جهت امراض مخفى را آشکار میکند و این خود بهترین خدمتى است که از این میوه زمینى انجام میگیرد مخصوصا تب و نوبه را خوب نشان میدهد و باین اخطار مریض را دنبال معالجه میفرستد، براى نرم ساختن پوست صورت و شفافیت آن خیلى سودمند است (اسرار خوراکیها).
گوشت پرندگان
و من اللحوم لحم المعز الثنی و الجذع و من الطیور الدجاج و الطیهوج و الدراج.
از گوشتهائى که در ماه حزیران خوردن آن نیکو است گوشت بز یک ساله و بره است و از گوشت پرندگان مرغ خانگى و طیهو و دراج نیکو است.
قبلا مقدارى در باره لزوم گوشت صحبت کردیم ولى باید توجه داشت که مصرف گوشت در صورتى مفید و ضرورى است که شرائطى در آن ملاحظه شود.
از چهار پایان حلال هر چه جوانتر باشند بهتر است بغیر از بز که لا اقل یک سال باید داشته باشد، بحدى از سن رسیده باشد که دندان ثنایاى او قدرت مقاومت خود را از دست بدهد زیرا در این صورت از ریشه علفها بیشتر استفاده میکند چون حربه بریدن او افتاده و یا کند شده و با دندانهاى اضراس علفها را میکند قهرا آنها را بریده و بیشتر با ریشه از زمین در مىآورد و در جاى خود ثابت شده حیوانى که از علف تمام تغذیه میکند گوشتش بهتر و سالمتر است زیرا غذایش از نظر ویتامینها و املاح معدنى کاملتر است.
نکته فوق بیشتر در ماه حزیران باید رعایت شود زیرا در این ماه بر اثر گرماى زیاد هوا قسمت بالاى علفها بیشتر زرده شده و در حکم مرده و عارى از مواد حیاتىاند.
در مصرف گوشت لازم است متنوع اظهار سلیقه کرد و از گوشت حیوانات گوناگون استفاده نمود کسانى که بیک نوع یا دو نوع از گوشت آشنا شدهاند غذاى کامل نمیخورند.
لبنیات
و الالبان و السمک الطرى.
در ماه حزیران از شیرها و ماهى تازه استفاده کنید.
در میان تمام غذاها شیر کاملترین آنها است یعنى شیر به تنهائى میتواند جانشین چند غذا باشد ولى اکتفاء بخوردن شیر را نیز توصیه نمیکنیم زیرا علاوه بر آنکه تمام مواد ضرورى را در شیر پیدا نکردهاند بکار افتادن اعضا و جوارح بدن و شکم در سلامتى انسان شرط لازم است.
شیر از هر غذائى بیشتر کلسیم دارد، مقدار مورد احتیاج بدنمان را میتوانیم از نیم لیتر شیر تهیه کنیم و حال آنکه تهیه این مقدار کلسیم از 3 کیلو غذاهاى دیگر بطور کافى میسر نیست. کلسیم در درجه اول براى استخوان و دندان و ناخن و مو لازم است و بمصرف آنها میرسد و بعد سهمى از آن براى محکم کردن عضلات و تقویت قلب و اعصاب بکار میرود شیر منوم (خواب آور) است و این از جهت کلسیم زیاد آنست که موجب آرامش اعصاب مىشود.
ماهى- ماهى تازه خصوص اگر از دریاى آزاد و آب شیرین گرفته باشند بسیار لذیذ و سرشار از املاح معدنى و فسفر است ید و منگنز در ماهى زیاد یافت مىشود.
ماهى شور و ماهى خام مفید نیست مخصوصا ماهىهائى که فلس ندارد و چون از ماهىها و کرمها تغذیه میکنند خوردن آنها
خون را مسموم و ایجاد کهیر و خارشهاى جلدى میکند از این جهت باضافه جهات دیگرى که هنوز کشف نشده در شریعت اسلام ممنوع است.
ماه دوم تابستان
تموز احد و ثلثون یوما فیه شدة الحرارة و تغور المیاه و یستعمل فیه شرب الماء البارد على الریق.
تموز سى و یک روز است. در این ماه حرارت شدید مىشود و آب کم میگردد در این ماه آب سرد ناشتا بیاشامند.
یکى از نوامیس عالم طبیعت ناموس عکس و انعکاس است. بنا و دوام خلقت بر مبناى اعتدال میباشد قانون تعاکس چیزى است که اعتدال وجود را حفظ میکند وقتى هوا سرد مىشود بدن شما گرمتر از اوقات دیگر است عکس العمل سرماى خارج گرماى بدن شما است تا حرارتى معتدل در مزاج بماند و جان ما از بین نرود و هنگامى که هوا خیلى گرم مىشود بدن ما سردتر از مواقع دیگر است تا تعادل مزاج برقرار بماند این همان قانون تعاکس میباشد که در طبیعت خود بخود اجرا میگردد.
آب سردى که ناشتا خورده مىشود عکس العملش ایجاد حرارت بیشترى است در معده ما و انعکاس حرارت فوق العاده معده سرد شدن ظاهر بدن ما است و این عمل در فصل گرماى زیاد و ماه تموز بهترین کمکى است که شخص بطبیعت میکند.
خوردن آب سرد در حال ناشتا:
یکى از خدمات طبیعت در مبارزه با گرمى هوا عمل تعریق است، حرارت خارج مایعات بدن ما را تبخیر میکند و از مسامات بدن خارج میسازد، قطرات کوچک و ریزى که بنام عرق روى پوست بدن ما جمع
مىشود در جریان هوا سرد شده بدن ما را خنک میکند.
آب سرد چون بهتر و سریعتر تبدیل بعرق مىشود و غدد ترشحى تعریق را زودتر تحریک میکند نوشیدن آن در تابستان خیلى مفید است.
همان طور که توصیه شده براى گرفتن نتایج طبیعى آن باید ناشتا بود زیرا اولا معده خالى محتاج بفعالیت نیست و غدد مترشحه معدى بکار نیستند در نتیجه غدههاى تعریقى فرصت و نیروى بیشترى در عمل خود پیدا میکنند.
ثانیا وقتى که معده پر باشد نوشیدن آب سرد نه تنها تولید حرارت نمىکند بلکه در طبخ معده سوء دخالت کرده و کار هضم غذا را بتأخیر مىاندازد بسا موجب ثقل و سدههاى رودى مىشود. از فواید دیگر نوشیدن آب سرد در حال ناشتا تحریک اشتها است و این نتیجه بر اثر قلع مواد صفراوى است که ایجاد تهوع (حالت قى) مختصر آن را انجام میدهد.
از فایدههاى دیگر آن تقویت معده است و این نتیجه همان عکس العمل زیاد شدن حرارت غریزى معده و تحریک غدههاى اوست آب سرد را در تابستان ناشتا بنوشید تا عطش شما تخفیف پیدا کند و این نتیجه یک سلسله عملیات شیمیائى است که از جمله آنها تولید نفرت از آب و قلیائى شدن خون میباشد.
پایان تابستان
آب احد و ثلثون یوما فیه تشتد السموم و یهیج الزکام باللیل و تهب الشمال و یصلح المزاج بالتبرید و الترطیب.
ماه آب سى و یک روز است. در آن هوا مسموم و بادهاى زهردار میوزد و زکام و سرماخوردگى در شبهاى این ماه هیجان میکند باد شمال میوزد و مزاج را میتوان به تبرید و ترطیب باصلاح آورد.
ماه آب آخرین ماه تابستان است. در این ماه شبها نسبتا سرد و روزها همچنان گرم است. انتقال از هواى گرم روز که توأم با کار و حرکت است بهواى سرد شب که قرین سکون و استراحت است خود بزرگترین مایه سرماخوردگى و زکام مىشود، در ماه آب رودل و امتلاء معده که علت مهم سرماخوردگى و تأثیر هوا است بیشتر اتفاق مىافتد زیرا روزها بواسطه گرماى زیاد اشتهاى کاملى بغذا پیدا نمىشود در عوض شبها از نظر خنکى هوا اشتها کاملا مهیا است و غذاى بیشترى خورده مىشود.
معالجه فورى و موقت زکام آنست که چند دقیقهاى زیر دوش آب گرم بایستند آنقدر که رفع زکام محسوس شود و یا دستمالى را مکرر بآتش گرم کرده روى سر بیندازند و یا از بخار تخم گشنیز و عناب استفاده کنند اما علاج قطعى آنست که از خوردن غذا تا میتوانند امساک کنند و در صورت ناچارى بغذاهاى سبک و میوه قانع باشند.
شیرهاى بسته شده
و ینفع فیه شرب اللبن الرائب.
خوردن ماست و دوغ در ماه آب نافع است.
بعد از شیر و پنیر- ماست یک غذاى کاملى است ولى عمده مزیت ماست خاصیت ضد عفونى طبیعى اوست.
معده و رودهها را با چیزهاى بسیارى میتوان ضد عفونى کرد ولى بیشتر آنها غیر طبیعى است، معده و رودهها را تنبل و غدد را از میزان ترشح درست منحرف میکند. میکربهاى مفید امعاء را نیز نابود میکند ولى ماست این ضررها را ندارد میکربهاى مفید را نابود نمىکند و بخلاف چیزهاى دیگر که اغلب آنها موجب تحریک و ناراحتى اعصاب میباشد باعصاب سکون و آرامش میدهد. ماست با عمل ضد عفونى طبیعى خود هیچ نوع التهابى در امعاء و معده پدید نمىآورد.
ماست علاوه بر عمل ضد عفونى مولد ویتامین ب زیاد میباشد صرف نظر از آنکه خود بمقدار زیادى ویتامین ب دارد، ماست املاحى را که در بدن رسوب کرده و مولد سوداء، شدهاند تحلیل میبرد و جذب بدن میگرداند بنا بر این ماست در معالجه سوداء و خارشهاى جلدى بسیار نافعست. در هواى گرم که بلغم رو بکاهش مىگذارد و صفراء غلبه میکند و رطوبت بدن کم مىشود ماست بهترین غذا و دواست زیرا رطوبت را زیاد و صفرا را کم و در نتیجه از شدت تأثیر
آفتاب میکاهد و در تابستان که اغلب گوشتها فاسد و غذاها ناسالم و هوا کثیف و آلوده است بهترین وسیلهاى است که با انواع بیماریها مبارزه میکند.
بوهاى خوش
و یجتنب فیه الجماع و المسهل و یقل من الریاضة و یشم من الریاحین الباردة.
در ماه آب از عمل جماع و خوردن مسهل باید پرهیز کرد و از کارهاى سخت و پر زحمت باید کم نمود، از گلهاى سرد مزاج باید استشمام کرد.
ماه آب آخرین ماه فصل تابستان است در این ماه ضعف بدن و مزاج کاملا محسوس میگردد و اشتهاى طبیعى معده و مزاج آشکار مىشود و این بعلت خنک شدن هواى شبها در این ماه است.
تبخیر پى در پى مایعات بدن در سه ماه تابستان و تحریک فوق العاده غدد یکنوع خستگى و فرسودگى در بدن باقى میگذارد، در ماه آب فرسودگیها کاملا خودنمائى میکند و لذا از مجامعت و خوردن مسهل که مولد ضعف زیاد میباشد در این ماه حتى الامکان باید اجتناب کرد و بعلت تقلیل زیادى که مایعات بدن پیدا کردهاند از کارهاى سخت نیز باید خوددارى نمود زیرا کارهاى سنگین انرژى زیادترى مصرف میکند و تولید حرارت بیشترى مینماید زیاد شدن حرارت با نبودن رطوبت بقدر کافى موجب انجماد مزاج و خصوص خشگى دماغ و سبب جنون و اختلال مىشود.
کم شدن رطوبت مغز موجب فرسودهگى اعصاب دماغ و دستگاه تفکر و احساس میگردد اعصاب را بانحاء خوردنیها و تزریقات
تقویت میکنند ولى بهتر و مؤثرتر از همه بوئیدن گلهاى تر و خشک است، بوها مستقیما با مغز ارتباط پیدا میکنند در صورتى که خوردنیها و تزریقات بوسائط بسیارى با مغز مربوط میشوند.
[فصل پائیز]
آغاز پائیز
ایلول ثلثون یوما فیه یطیب الهواء و یقوى سلطان المرة السوداء و یصلح شرب المسهل و ینفع فیه اکل الحلاوات.
ایلول اول ماه پائیز و سى روز است. در این ماه هوا پاکیزه و خوشبو میگردد، استیلاى مره سوداء نیرومند مىشود نوشیدن مسهل صلاحیت پیدا میکند و در این ماه خوردن شیرینىها سودمند است.
در فصل تابستان بواسطه گرماى هوا بلغم بحد افراط کاهش یافته و صفراء غلبه میکند در اول پائیز که بلغم بمقدار کمى باقى مانده و صفراء نیز بر اثر برودت هوا از طغیان افتاده است قهرا سوداء غالب مىشود.
بعضى از انواع ویتامینها و املاح وقتى زیادتر از حد لزوم مصرف شود در قسمتهائى از بدن ذخیره مىشود از جمله برخى از ویتامینهاى گروه ب است که در کیسه صفراء جمع آورى میگردد تجمع این قبیل ویتامینها همیشه بعلت زیادى مصرف آنها نیست بلکه جهات دیگرى هم دارد که بآن اشاره خواهد شد. در ماه آخر تابستان بواسطه خنکى شبهاى آن و زیاد شدن اشتها و بیشتر خوردن غذا صفراء وارد خون مىشود در پائیز املاح وارد شده در خون رسوب میکند و بصورت سوداء درمىآید سوداء خون را قلیائى میکند (شور و تلخ میگرداند) و ترشى خون کم مىشود.
براى دفع مواد زائد خون خوردن مسهل ضرورت پیدا میکند و بجهت حفظ تعادل خون و جبران کمبود ترشى آن خوردن شیرینجات لازم مىشود.
کلمه مرة که حکایت از تلخى و شورى سوداء میکند عبارت دیگر قلیائى شدن خون است.
از انواع گوشتها
و اصناف اللحوم المعتدل کالجداء و الحولى من الضأن و یجتنب فیه لحم البقر و الاکثار من الشواء.
در ماه ایلول (اولین ماه پائیز) خوردن گوشتهاى معتدل نافع است مانند گوشت بز یک ساله و گوسفند یک ساله، و از خوردن گوشت گاو و زیادروى در گوشتهاى بریان شده باید پرهیز کرد و از نظر اختلاف هوا و تأثیر مختلف آن در مزاج باید در خوردن گوشت احتیاط کرد.
مقصود از اعتدال گوشت ممکن است از نظر طبیعت آن و باصطلاح قدما میانه سردى و گرمى باشد یعنى خواص طبیعى اشیاء که از آثار و عوارض پى بچگونگى آنها میبردند و گاهى از علم بنحوه ترکیبات و مواد آنها متوجه خواص و آثار آنها میگشتند.
ممکن است مراد از اعتدال میانه سن باشد و جمله بعد آن را تفسیر میکند زیرا حیوانى که رشد طبیعى خود را پیدا نکرده مانند میوه کال واجد همه مزایاى طبیعى خود نیست و حیوانى هم که پیر شده باشد مانند میوه پوسیده و گندیده خواص طبیعى خود را از دست داده است برهها و بزغالههاى کوچک و بره تودلى و جوجههاى مرغ و غیره گرچه گوشتشان از نظر لطافتى که دارد مطبوعتر است ولى از جهت بیماریهاى ارثى تأمین نمیدهد زیرا امراضى که از راه توارث بفرزند میرسد از اول خود را نشان نمىدهند مدتى باید سپرى شود تا آشکار گردند.
گوشت حیوانات پیر نیز شامل مضرات بسیارى است که از جمله آنها تحریک فوق العاده اعصاب میباشد.
خربوزه و خیار
و دخول الحمام و یجتنب فیه اکل البطیخ و القثاء.
از رفتن بحمام در ماه ایلول باید اجتناب نمود و از خوردن خربوزه و خیار نیز باید دورى جست.
مقصود از اجتناب از حمام ترک نظافت نیست بلکه منظور آنست که در ماه اول پائیز در گرمخانه رفتن و با آب داغ خود را شستشو دادن مفید نیست زیرا آب گرم چربى روى پوست را برطرف مىکند و مسامات را کاملا باز مینماید و بدن را بیشتر آماده تنفس و جذب اکسیژن و هوا میکند گرچه این عمل ذاتا خوب است اما در اول پائیز که هوا مسموم میباشد ضررش بیش از منفعت است و این مطلب را تأثیر سوئى که هواى پائیز در درختان میکند روشن و مدلل میسازد.
مقصود از بطیخ که در ماه ایلول خوردنش ممنوع است ظاهرا خربزه شهرى و دسته انبوه (دستمبو) است و مراد از قثاء که از خوردن آن در این ماه تحذیر شده خیار چنبر است.
و شاید منع از خوردن این دو نوع میوه در فصل پائیز بعلت آنست که هر دو داراى اشعه رادیو اکتیو هستند و بجهت داشتن این خاصیت بحد زیاد بدن را مستعد تب و لرزهاى پى در پى میکند و این کار اگر چه یکنوع خدمت طبیعت است اما این خدمت در فصل پائیز که اشعه ما وراء بنفش خورشید کمتر ببدن ما میرسد مفید واقع نمىشود.
ماه دوم پائیز
تشرین الاول احد و ثلثون یوما فیه تهب الریاح المختلفة و یتنفس فیه ریح الصبا و یجتنب فیه الفصد و شرب الدواء.
تشرین اول ماه دوم پائیز و سى و یک روز مىباشد در آن بادهاى مختلف میوزد و باد صبا نفس میکشد در این ماه از فصد (رگ زدن) و آشامیدن دوا باید اجتناب کرد.
بادها از نظر تأثیرهاى مختلفى که دارند و باعتبار اختلاف جهاتى که در وزیدن آنها است بنامهاى مختلفى نامیده شدهاند.
عواصف- بادهائیست که بر اثر تراکم شدید موجب شکستن درختها و خراب کردن عمارتها و غرق کردن کشتیها و خلاصه ایجاد طوفانهاى سخت و مهیب است.
حوامل- بادهائیست که حامل اجرام صغار جوى گردو خاک و میکرب و بوهاى مختلف و سرما و گرما و انواع بیماریها است و ریح السموم از دسته آنها است.
لواقح- بادهائیست که مانند روح در بدن درختها مىدمد و حیات آنها را تجدید میکند و آنها را ببارها و شکوفهها آبستن میکند و موقع وزش این باد هنگام بهار است.
ریح الشمال- بادى است که از سمت شمال میوزد و غالبا همراه سرما و خشگیست.
ریح الصبا- از طرف مشرق مىآید و خوشترین نسیمها است.
در فصل پائیز چون خون از هیجان ساقط مىشود رگ زدن مفید
نیست و چون مزاج حیوان و نبات آماده قبول تحفههاى طبیعت نیست و تنها باستفاده از ذخایر قبلى خود اکتفا میکند آشامیدن دوا مصلحت نمىباشد.
چه کار و چه چیز؟
و یحمد فیه الجماع و ینفع اکل اللحم السمین.
در این ماه اعمال غریزه جنسى پسندیده است و خوردن گوشت پروار و چرب سود مىبخشد.
قدماى از اطباء معتقد بودند که هر مرتبه که عمل مجامعت تکرار شود و هر مقدارى از انسان و حیوان دفع منى گردد چندین گام بسوى مرگ نزدیک شده و قسمتى از جان و قواى خود را از دست داده است.
علم امروز میگوید منى همواره در بیضهها تشکیل مىشود و چون زیاد شد خودبخود در خواب یا بیدارى دفع میگردد جلوگیرى از دفع منى و جمعآورى آن در کیسههاى بیضه ثمرى براى حفظ قوى ندارد و اصولا ربطى با نیروى بدن از نظر علم امروز آشکار نیست.
ولى این را نمىشود منکر شد که دفع منى خصوص با اراده و توجه نفس اعصاب را فوق العاده تحریک میکند و تحریک فوق العاده اعصاب موجب فرسودگى آنها و عوارض بسیارى خواهد بود.
در ماه دوم پائیز اعصاب بدن ما مانند درختان یکنوع آرامش و خواب طبیعى دارند عمل مجامعت آنها را از خواب آلودگى بیدار کرده و بیک تحرک معتدل و مفید وامیدارد.
خوردن گوشت چرب دستگاه تناسلى را آمادهتر و بدن را براى کارهاى سخت مهیا و از تأثیر برودت هوا مصونیت میدهد.
انار ترش بعد از غذا
و الرمان المر و الفاکهة بعد الطعام.
در این ماه خوردن انار ملس و میوه بعد از طعام سودمند است.
میوهها هر کدام و هر نوعى از آنها داراى خواصى مخالف و ویتامینها و املاح مختلفى هستند و بهمین جهت هر یک از آنها در معالجه بیمارى مخصوصى نافعست ولى براى آنکه بتوانیم آنها را جزء برنامه غذائى خود قرار دهیم لازم است تابع فصل و محیط باشیم یعنى در هر محل و شهرستانى که بسر میبریم از میوه مخصوص آنجا بخوریم و در هر فصلى از زمان هستیم از میوههاى حاصل در آن فصل استفاده کنیم زیرا طبیعت مانند ما دچار اشتباه نمیشود چون از خود میل و اراده و اختیار ندارد کارگذار جهان او را بوظیفه خود راهنمائى میکند- تبعیت از فصول کمبود املاح معدنى ما را جبران میکند هنگام زمستان که تغذیه ما بیشتر از مواد گوشتى و چیزهائى است که ویتامین ب زیادتر دارد تحفههاى طبیعت بیشتر میوههاى ترش است و چیزهائى است که ویتامین ث بیشتر دارند، در فصل تابستان که بدن محتاج بآب زیادتر است تحفه او میوههاى آبدار است و در فصل پائیز که ویتامین ب بدن ما تقلیل مىیابد میوهها بیشتر شیرین و حاوى ویتامین ب است.
بطور کلى میوههاى شیرین را بهتر است بعد از صرف غذا بخوریم چنان که خوردن میوههاى ترش قبل از غذا نیکوتر است.
شیرینى از نظر آنکه تبدیل به ترشى مىشود و اسید معده را زیادتر مىکند در هضم غذا مؤثر است ترشى از جهت آنکه غدد ترشحى امعاء و بزاق را تحریک میکند موجب تحریک اشتها و رغبت مىگردد.
با داروهاى خوشبو
و یستعمل فیه اکل اللحوم بالتوابل.
و گوشت را با ادویهجات و حبوبات مصرف کنند.
ادویهجات که عبارت از سائیده ساق و دانه گیاههاى خوشبو و مفید است بهترین وسیله طبیعى براى ضد عفونى کردن معده و رودهها است.
معمولا دواجاتى را که در طبخ غذا بکار میبرند و یا با آن میل میکنند عبارت است از نمک- فلفل- زردچوبه- دارچین- میخک- گلپر- هل- ریشه جوز- زعفران- کنجد- خشخاش- تمرهندى- رازیانه- زنجبیل- زیره- سیاهدانه و غیره.
تمام داروهاى فوق علاوه بر خواص غذائى داراى اثر ضد عفونى نیز هستند و از این جهت خوردن آنها با گوشت که بیش از هر چیز تولید عفونت میکند بسیار مفید است.
حبوبات علاوه بر آنکه سرشار از مواد سفیدهاى هستند داراى باکتریهائى نیز مىباشند که بکمک آنها ازت کاملا جذب مىشود، از مضار گوشت آنست که از جذب ازت جلوگیرى مىکند و این بعلت آنست که از سایر غذاها بیشتر حرارت مىخواهد و ایجاد حرارت مىکند اما گوشتى که با حبوبات پخته مىشود این خسارت را ببار نمىآورد.
توابل که با گوشت و غذا مصرف مىشود شامل انواع چاشنىها نیز میباشد سرکه غوره و آلوچه- گوجه فرنگى- گوجه ایرانى- سماق- رب انار و آب انار و لیمو و مانند آنها.
پرهیز از آب و تلاش زیاد
و یقلل فیه من شرب الماء و یحمد فیه الریاضة.
در این ماه از خوردن آب باید کم کرد و پرداختن بکار سخت که جوارح را به رنج بیشترى مىافکند پسندیده است.
در اوائل پائیز که هوا کمى سرد شده و عمل تعریق خیلى کم مىشود احتیاج بدن به رطوبت نیز کاهش مىیابد نوشیدن آب بمقدار زیاد باعث زیادى رطوبات و سستى اعصاب و کندى ذهن و سوء هاضمه و مایه استعداد مزاج براى امراض بسیار میگردد علاوه میل طبیعى بآب نیز کم مىشود نوشیدن مایعات بحد افراط بر خلاف طبیعت و خواهش بدنست و موجب اختلالات زیاد خواهد شد.
در فصل گرما چون عمل تعریق بیشتر انجام مىگیرد یک قسمت از ترشى بدن از راه مسامات خارج مىشود در نتیجه پوستهاى از ترشى روى پوست بدن کشیده و آن را از ابتلاى بامراض جلدى و سوداوى مصونیت میدهد.
در پائیز و زمستان چون عمل تعریق کم مىشود قهرا ترشى کمتر خارج شده و خارشها و انواع اگزماها بروز میکند.
براى تحریک غدد ترشحى عرق در پائیز باید بکارهاى سخت پرداخت تا نتیجه فوق حاصل گردد.
تحریک اعضاء و جوارح در هواى سرد فواید بسیارى دارد که از جمله باز شدن مسامات بدن و تسهیل عمل تنفس در هواى
آزاد است.
تحریک اعضاء بدن را گرم میکند و با تقابل سرماى خارجى اعتدالش محفوظ مىماند.
پایان پائیز
تشرین الآخر ثلثون یوما و ینهى فیه عن شرب الماء باللیل.
تشرین آخر آخرین ماه پائیز است در این ماه از آشامیدن آب در شب نهى شده.
آب یکى از مواد ترکیبى موجودات زنده (حیوان و نبات) است، گرچه آبى که مىخوریم مستقیما جذب بدن ما نمىشود و کارخانه کالبد سازى ما مواد ترکیبى خود را از هر چیز کامل و ساخته و پرداخته تحویل نمیگیرد بلکه مواد اولیه آنها را گرفته در خود ترکیب میکند و یا مرکبات را گرفته در خود تجزیه و تحلیل مىنماید بهر نحو که مىخواهد خودش درست میکند.
مثلا بدن ما نور میخواهد اما نور چراغ بدرد ترکیب بدن ما نمیخورد، گاز ذغال مىخواهد اما نمیتواند مستقیما آن را از ذغال بگیرد همچنین آب مىخواهد ولى باید خودش آن آب را بسازد آبى که مىنوشیم مانند آبى که در رادیاتور ماشین میریزند کارخانه بدن را از خطر سوختن نگه میدارد و به تبخیر خود حرارت معتدل و فشار لازم تولید میکند سموم بدن را از نسوج گرفته بخارج میفرستد.
در شبهاى ماه آخر پائیز عمل تبخیر کم مىشود و مصرف آب کاهش مىیابد آشامیدن آب زیاد عکس العمل دارد یعنى حرارت را کمتر و عمل تبخیر را ضعیفتر میکند و این خود موجب کندى عمل غدد و امراض بسیارى مىشود که روماتیسم قلبى از ردیف آنهاست.
ناشتا
و یشرب بکرة کل یوم جرعة ماء حار.
و یجتنب اکل البقول کالکرفس و النعناع و الجرجیر.
در این ماه نیکو است که هر صبح جرعهاى از آب گرم بیاشامند و از خوردن سبزیجاتى مانند کرفس و نعناع و ترتیزک (بیجارى) دورى کرد.
در ماه آخر پائیز بدن از لحاظ تبدیل و تحلیل مواد ترکیبى بسیار تنبل است، سستى بر اعصاب غلبه مىکند و یکنوع حالت ضعف و کسالت که خمیازه و چرت از عوارض مشهود آنست بانسان دست میدهد کرفس و نعناع گرچه از سبزیجات مقوى هستند ولى از نظر آنکه منوم (خوابآور) نیز مىباشند و اعصاب را تسکین مىدهند خوردن آنها بر ضعف و کسالت مىافزاید، تره تیزک فشار خون را پائین مىآورد و از این جهت در آخر پائیز که قاعدتا خون فشارى زیاده از حد لزوم ندارد مصلحت نیست.[1]
طب الرضا علیه السلام / ترجمه امیر صادقى ؛ ص165
میدن آب گرم در صبح خصوص ناشتا ضربان قلب را شدید مىکند و با این عمل یکنوع هیجانى در اعصاب و مجارى خون پدید مىآورد و این بهترین نتیجهاى است که در آخرین ماه پائیز از خوردن آب گرم مىتوان گرفت زیرا همان طور که گذشت عمده علت کسالتها و سستىها در آخرین ماه پائیز از تسکین افراطى اعصاب و کندى جریان خونست علاوه آشامیدن آب گرم صبح ناشتا امعاء و احشاء را نرم کرده اشتها را زیاد و کار هضم را تسهیل مینماید.
[فصل زمستان]
آغاز زمستان
کانون الاول احد و ثلثون یوما یقوى فیه العواصف و تشتد فیه البرد و ینفع فیه کلما ذکرناه فی تشرین الآخر و یتقى فیه الحجامة و الفصد و یستعمل فیه الاغذیة الحارة بالقوة و الفعل.
کانون اول سى و یک روز است. بادهاى شکننده در آن نیرو مىگیرد، سرما در آن شدید مىشود و آنچه در ماه تشرین آخر ذکر کردیم در این ماه سود مىبخشد از حجامت و فصد باید پرهیز نمود در این ماه از غذاهائى که طبیعتا و فعلا گرم است باید مصرف کرد.
کانون اول اولین ماه زمستان است در این ماه بواسطه سرماى یک نواختى که فصل پیدا مىکند اختلالات روحى و عصبیتهائى که در فصول دیگر خصوص در هواى گرم موجب بالا رفتن فشار خون مىشد کمتر اتفاق مىافتد بنا بر این خون گرفتن نه تنها مفید نیست بلکه گاهى موجب کم خونى هم مىگردد علاوه کم کردن خون شخص را دچار ضعف موقت مىکند از حرارت بدن میکاهد در نتیجه بدن بیشتر تحت ابتلائات زکام و سرماخوردگى و امراض دیگر واقع مىشود.
ظاهرا مقصود از غذائى که بالقوه گرم باشد گرمى طبیعت اوست و منظور از گرمى بالفعل داغ بودن او بآتش است.
خوراکىهائى که از نظر قدما طبعا گرم است همانا است که از نظر علم امروز غالبا داراى انواع ویتامینها خصوص گروه ب بوده و از نوع ویتامین ث بقدر کافى نداشته باشد.
ماه دوم زمستان
کانون الآخر احد و ثلثون یوما یقوى فیه غلبة البلغم و ینبغى ان یتجرع فیه الماء الحار على الریق و یحمد فیه الجماع.
کانون آخر سى و یک روز است در آن بلغم غلبه مىکند و سزاوار است ناشتا جرعهاى از آب گرم بیاشامند و مجامعت در این ماه نیکو است.
کانون آخر دومین ماه زمستان است بواسطه سرماى زیاد عمل تعریق خیلى ضعیف و بقدر کافى مایعات زائده بدن دفع و تبخیر نمىگردد آشامیدن آب گرم در حال ناشتا مطبوع و موجب تحریک غدد و ازدیاد ترشح و دفع زواید مایعات بدنست عطش را فرو مىنشاند و از این راه چیزى بر مایعات بدن نمىافزاید، آشامیدن آب گرم در حال ناشتا سادهترین مسهل مطبوعى است که بلغم را مىکند کبد و کلیه را بکار مىاندازد و اشتها را زیاد مىکند، مجارى تنفس را پاک مىنماید.
مایعات زایدهاى که در این ماه غلبه مىکند موجب سستى عمل غدد و کمى ترشح آنها مىشود.
جماع در نخود مغز تأثیر مینماید و از آنجا تمام اعصاب را بخود مشغول مىسازد.
تحریک اعصاب بزرگترین وسیله تحریک غدد مختلف بدن است و بکار افتادن آنها دافع بلغم پس جماع (بحد اعتدال) نه تنها سستى نمىآورد بلکه ضعف و سستى را که بیشتر از غلبه بلغم پدید مىآید جبران مىنماید- قدماى از اطباء مىگویند حمام و آب گرم نوشیدن بلغم را آب مىکند.
سبزىها و حبوبات
و ینفع الاحشاء فیه مثل البقول الحارة کالکرفس و الجرجیر و الکراث.
سبزیهاى گرم مانند کرفس و تره تیزک و کاور در این ماه براى رودهها سودمند است.
کرفس گیاهى است مقوى و اشتها آور و از نظر اینکه آهک بسیار دارد در تحلیل رسوبات بدن خیلى مؤثر است و چون مواد مسموم را بیشتر از راه مسامات و بوسیله عمل تعریق خارج میسازد آن را از دسته سبزیجات حار مىشمرند (بعضى آن را خنک میدانند).
این گیاه داراى املاحى مانند پتاسیم و سودیم و ویتامین آ و ب و ث میباشد، چنانچه آب کرفس را روزى یک لیوان بیاشامند و تا یکماه ادامه دهند در معالجه روماتیسم بسیار سودمند است و شیر برگ کرفس براى درمان تب مالاریا تجویز شده باین ترتیب که هر روز سه بار و هر بارى 200 گرم در فاصله معین میل شود.
ترهتیزک و انواع آن که بنام بولاغاوتى و شاهى نامیده مىشود داراى آهن و فسفر میباشد و مقدار زیادى ویتامین ث دارد و ادرار را زیاد مىکند. این گیاه بعلت داشتن ید و زیاد کردن ترشح سیب آدم مهیج است و بجهت داشتن ویتامین ث در بیمارى قند و امراض جلدى فوق العاده مفید است.
انواع تره فشار خون را بالا و پائین مىآورند و براى درمان
کلیه عفونتها سودمند است کاور نیز بیشتر از خواص این دو گیاه را دارد باضافه آنکه مولد حرارت است بدن را گرم و استخوانها را نرم و امعاء را ضد عفونى مىکند.
ماساژ با روغن معطر
و التمریخ بدهن الخیرى و ما ناسبه.
و مالیدن روغن شببو ببدن و آنچه مانند اوست نافعست.
در ماه کانون آخر که دومین ماه زمستان است اعصاب را یکنوع سستى و سکون فرا مىگیرد استخوانها سخت مىشود، پوست بدن دچار خشگى مىگردد، جریان خون در عروق مشکل مىشود، سرمازدگى، سردرد، کمردرد، زکام، آب ریزش چشم و بسیارى از کسالتهاى دیگر عوارض اختلالات فوق است.
بهترین درمان طبیعى و مفید ماساژ با روغن است، روغن شببو و زیتون و گلسرخ مفیدترین مایعى است که در ماساژ بکار مىرود.
ماساژ استخوانها را نرم مىکند جریان خون را تسریع مینماید در مورد تصلب شرائین و فشار خون بسیار مفید است.
ماساژ عمل تعریق را آسان مىسازد و با ازدیاد ترشح غدد سمومات را بیشتر خارج مىکند. ماساژ اعصاب را از سکون و تحریک افراطى هر دو آسوده مىکند، در بدن تولید حرارت مىنماید.
ماساژ روى شکم بهترین وسیله معالجه سوء هاضمه و بعضى از انواع اسهالها است. معده و رودهها را نیرومند مىکند- عمل هضم را تسهیل مىنماید و امتلاء را برطرف میسازد.
ماساژ باید در هواى آزاد و نسبتا گرم و در حالى که بیمار کاملا استراحت کرده باشد انجام گیرد.
پایان زمستان
شباط ثمانیة و عشرون یوما تختلف فیه الریاح و ینفع فیه اکل الثوم.
شباط بیست و هشت روز است در آن بادها مختلف مىوزد خوردن سیر سودمند است.
در این ماه فشار خون بالا میرود و براى حفظ اعتدال آن خوردن سیر مفید است سیر فشار خون را پائین مىآورد و این خاصیت تابع خواص دیگر آنست زیرا سیر قوه باه را تقویت میکند ادرار را زیاد و عروق شعریه را باز میکند و این خاصیتها در پائین آوردن فشار خون بسیار مؤثر است.
سیر معده را ضد عفونى میکند میکربها را خصوص میکرب وبا و گریب را مىکشد جهاز تنفس را نیرومند میگرداند و براى درمان سل و برنشیت خیلى نافعست در مورد اسهال و ضعف معده و کندى اعصاب و ذهن سودمند است پیاز مغز را قوى میگرداند.
سیر داراى ویتامین ث و ب میباشد و براى روماتیسم و نقرس بسیار مفید است.
ضماد سیر بهترین مسکن دردهاى موضعى است.
خوردن سیر براى اشخاصى که معتاد بافیون هستند خوب نیست.
خوردن سیر با انواع گوشتها خصوص ماهى و قرمه و برنج از
ابتلاى بکمبودى ویتامینها جلوگیرى مىکند- براى از بین بردن بوى آن مقدارى سبزى تازه بجوید و میل نمائید خوردن کپسول کلرفیل نیز بوى سیر را نابود میکند.
پرنده و شکار
و لحم الطیر و الصیود.
خوردن گوشت پرنده و شکار در آخرین ماه زمستان نافع است.
در اواخر زمستان از جهت آنکه هنوز سرماى زننده آن گاهى ما را تعقیب مىکند بدن ما نسبت بماههاى بعد محتاج بحرارت بیشترى است در میان خوراکىها گوشت حرارت زیادترى تولید مىکند.
در این ماه سلولهاى بدن ما باید بیدار شوند. خوردن گوشت محرک اعصاب است و این خدمت را انجام مىدهد ولى چون فعالیت سلولها و تحلیل و تبدیل مواد ساختمانى تن شروع مىشود بهتر آنست از میان گوشتها سالمترین و سبکترین آنها را انتخاب کرد.
گوشت پرندگان بعلل بسیارى از جمله بعلت آنکه بهتر میتوانند از راههاى طبیعى تغذیه کنند سالمتر و از نظر مواد غذائى و املاح معدنى کاملتر است.
بهتر آنست که از گوشت پرندگان آزاد (نه اهلى) شکارى و دریائى استفاده کنیم مواظب باشید گوشت پرندگان سالمى بدست بیاورید بنا بر این از خریدن پرندگانى که ذبح شده ببازار مىآورند حتى الامکان اجتناب کنید.
گوشت شکار- حیوان غیر اهلى چون از علفهاى تازه و طبیعى تغذیه میکند و از آب و هواى آزاد و نور آفتاب حد اکثر استفاده را مینماید سالمتر و گوشت آنها کاملتر است اما بشرطى که شکار را بترس و اضطراب نینداخته باشند چه این کار گوشت حیوان را زهرناک میکند.
[1] على بن موسى، امام هشتم علیه السلام، طبّ الرضا علیه السلام / ترجمه امیر صادقى - تهران، چاپ: ششم، 1381ش.